Jak postępować z sadzą w kominie?

W naszym klimacie urządzenia grzewcze są niezbędne, by późną jesienią, zimą oraz wczesną wiosną móc zapewnić w budynku odpowiednią temperaturę, a także przygotowywać ciepłą wodę użytkową. Pozyskując ciepło ze spalania węglowodorów, trzeba zadbać i montaż odpowiedniej instalacji kominowej, a jednocześnie utrzymywać ją we właściwym stanie technicznym. Jednym z najważniejszych zagrożeń, które trzeba wyeliminować, jest osadzanie się w niej sadzy.

Jakie zagrożenia mogą się wiązać z eksploatacją instalacji kominowej?

Komin jest niezbędny w każdym budynku, w którym jest zamontowane urządzenie wykorzystujące proces spalania do pozyskiwania ciepła. Trzeba go zainstalować tam, gdzie planowane jest używanie kominka, podłączenie kotła centralnego ogrzewania, wolno stojącego pieca i gazowego ogrzewacza służącego do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Rolą instalacji kominowej jest wyprowadzanie poza budynek wszystkich powstających ubocznych produktów spalania, a więc dymu lub spalin. Musi ona być szczelna, tak by szkodliwe i toksyczne związki chemiczne, np. tlenek węgla zwany potocznie czadem nie mogły przedostać się do użytkowanych pomieszczeń. Niezbędna jest też jej odporność na takie czynniki jak powstający w kominie kondensat, w przypadku kotłów gazowych, czy wysoka temperatura przy kotłach spalających paliwa stałe. By komin mógł pracować prawidłowo, ważne jest dbanie o jego odpowiedni stan – wyjaśnia przedstawiciel firmy Tanie Kominy, zajmującej się sprzedażą systemów kominowych.

Najważniejszymi parametrami, o które trzeba zadbać, jest odpowiednia szczelność komina, pełna drożność przewodu kominowego na całej jego długości oraz brak niebezpiecznych zanieczyszczeń. Szczelność komina zależy przede wszystkim od staranności jego wykonania, montażu wszystkich niezbędnych elementów oraz prawidłowej eksploatacji. W przypadku najbardziej popularnych stalowych wkładów kominowych liczy się szczelność poszczególnych elementów oraz łączeń między nimi, a także stabilność ich zamocowania w przewodzie kominowym. Ważne będzie wyposażenie komina w specjalne zakończenie pozwalające na pozbywanie się kondensatu oraz zabezpieczenie jego wylotu przed mogącymi przedostawać się do środka zanieczyszczeniami – np. opadającymi z drzew liśćmi lub igłami czy patykami.

Wszystkie ciała obce, które znajdą się w przewodzie kominowym, często powodują zakłócenie przepływu spalin i zmniejszenie ciągu kominowego. Warto pamiętać, że gromadzące się elementy zatykające komin mogą prowadzić do niebezpiecznego cofania się dymów i spalin do wnętrza kotła lub pieca, przedostając się z nich bezpośrednie do kotłowni albo pomieszczeń mieszkalnych i użytkowych. Taka sytuacja powoduje konieczność uciążliwego sprzątania i jest realnym zagrożeniem dla osób przebywających w budynku. W przypadku kotłów na paliwa stałe poważnym problemem mogą być również gromadzące się wewnątrz przewodu kominowego zanieczyszczenia. Przy spalaniu drewna i węgla w kominie mogą osadzać się substancje smoliste oraz sadza.

Czym jest sadza i dlaczego może być niebezpieczna?

Sadza powstaje przy niepełnym spalaniu węgla i drewna, zachodzącym wskutek niedostatecznego dopływu tlenu, a także przy zbyt niskiej temperaturze spalania. Sadze zawierają duże ilości węgla w postaci amorficznej, tj. takiej, w której zachowuje on postać ciała stałego, jednak jego cząsteczki są ułożone w sposób nieustrukturyzowany i mają skłonność do częściowej krystalizacji. Oznacza to, że sadza może przyjmować zarówno postać bardzo drobnych cząsteczek tzw. sadzy pylistej, jak i sadzy szklisto-smolistej. W tym drugim przypadku osadza się ona w postaci częściowo krystalizujących się fragmentów „oblepiających” wnętrze systemu kominowego. Sadza tego rodzaju zawiera dużą ilość różnych rodzajów węglowodorów, także w postaci substancji smolistych. Sadze osadzające się wewnątrz komina mogą dość szybko doprowadzić do bardzo poważnego ograniczenia przepływu dymu, a także stworzyć duże zagrożenie pożarowe.

Zarówno węgiel będący podstawowym składnikiem sadzy, jak i różne postacie węglowodorów – zwłaszcza substancje smoliste zawierające resztki żywic, które bardzo często pojawiają się przy spalaniu mokrego drewna – mogą szybko doprowadzić do powstania pożaru. Zapłonowi ulega nie tylko sadza szklista, ale również pylista. Skutkiem pożaru jest powstanie w przewodzie kominowym bardzo wysokiej temperatury sięgającej nawet powyżej 1100°C. Jest ona bardzo dużym obciążeniem dla wkładu kominowego, a w razie jego uszkodzenia może prowadzić do zapalenia się sąsiadujących z kominem elementów – połaci dachu, więźby dachowej czy innych elementów budynku. Przy zapaleniu się sadzy szklistej dużym zagrożeniem jest uwalnianie smoły, która spływając po ściankach przewodu kominowego, może doprowadzić do całkowitego zatkania przepływu. W wielu przypadkach powoduje to wzrost ciśnienia powstających gazów i w efekcie wybuch niszczący strukturę komina i prowadzący do rozprzestrzenienia się ognia.

Gaszenie pożaru komina jest skomplikowane i niebezpieczne. Zwykłe zalanie wodą prowadzi do jej błyskawicznego odparowania i znacznego wzrostu ciśnienia rozrywającego komin. Skuteczne jest jedynie zasypanie zarzewia ognia odpowiednią substancją – może to być piasek, proszek gaśniczy, a także odpowiednia ilość soli kuchennej. W przypadku pożaru sadzy pylistej konieczne jest również zabezpieczenie wylotu komina specjalnym sitem, które zapobiegnie roznoszeniu płonących fragmentów przez wiatr. Warto pamiętać, że po pożarze komina wkład powinien być wymieniony, a murowana struktura nośna dokładnie sprawdzona.

Jak ograniczyć ryzyko pojawiania się sadzy w przewodach kominowych?

Sposobem na unikanie ryzyka związanego z odkładaniem się w kominie sadzy jest stosowanie wyłącznie opału dobrej jakości oraz właściwa obsługa kotła lub pieca. W urządzeniach zautomatyzowanych za dozowanie odpowiedniej ilości węgla lub pelletu odpowiadają czujniki, a także sterownik urządzenia dobierający dawki paliwa oraz powietrza. W piecach zasypowych ważne będzie zachowanie odpowiednich proporcji między żarem a dosypywanym węglem, tak by nie obniżać zbytnio temperatury spalania. W urządzeniach spalających drewno, a więc w piecach i kominkach kluczowe będzie używanie tylko opału pozyskiwanego z drzew liściastych, zawierającego mniej żywic oraz dobrze wysuszonego.

Niezwykle ważne jest również pamiętanie o obowiązkowych przeglądach kominiarskich. W przypadku korzystania z urządzeń spalających paliwa stałe kominiarz powinien kontrolować stan komina i w razie potrzeby usuwać zanieczyszczenia przynajmniej cztery razy w ciągu roku. W ramach wykonywanych czynności kominiarz najpierw zabezpiecza urządzenie grzewcze oraz wyczystkę, tak by do wnętrza pomieszczeń nie przedostały się nimi sadze, następnie sprawdza drożność przewodu, usuwając w razie potrzeby znajdujące się w nim ciała obce, po czym używając specjalnego wyciora z obciążeniem, usuwa zanieczyszczenia, które osadziły się na ściankach. Ostatnim etapem prac jest ostrożne usunięcie opadłych na dno zanieczyszczeń przez drzwiczki wyczystki.

Wykonanie przez mistrza kominiarskiego przeglądu powinno być potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem. Warto pamiętać, że obowiązek czyszczenia instalacji kominowej wynika bezpośrednio z przepisów przeciwpożarowych, a brak odpowiedniej dokumentacji może być przyczyną odmowy wypłaty odszkodowania w razie wystąpienia pożaru.