Zakup kruszyw. Na co zwracać uwagę?

Kruszywa budowlane są jednym z podstawowych materiałów wykorzystywanych w drogownictwie, a także w budownictwie liniowym, kubaturowym i hydrotechnicznym. Ze względu na ich znaczenie dla wytrzymałości i trwałości realizowanych obiektów muszą ściśle odpowiadać wymaganiom określanym przez projektanta danej inwestycji, który dopasowuje zakres istotnych parametrów do planowanych obciążeń oraz intensywności oddziaływań czynników zewnętrznych.

Gdzie wykorzystuje się kruszywa budowlane?

Materiały używane przy realizacji różnych inwestycji budowlanych mają bardzo duże znaczenie dla jakości i trwałości wznoszonych obiektów niezależnie od ich wielkości i przeznaczenia. Jednymi z najważniejszych składników dużej części wykorzystywanych zapraw i betonów oraz mieszanek mineralno-asfaltowych są odpowiednio dobrane kruszywa. Są one ich głównym elementem, który połączony właściwym lepiszczem czy substancją wiążącą poszczególne ziarna – np. cementem lub masą bitumiczną – staje się podstawą całej struktury, odpowiadając za przenoszenie powstających obciążeń, a w dużej mierze także ochronę przed oddziaływaniem czynników zewnętrznych. W przypadku kruszyw stosowanych do produkcji asfaltów czy betonów, układanych jako warstwy ścieralne dróg, to właśnie kruszywo w przeważającej mierze wpływa na to, w jaki sposób droga będzie zachowywała się podczas całego okresu jej eksploatacji. Podobnie jest w przypadku betonów, w których prawidłowy dobór kruszywa często przesądza o ich odporności na ściskanie, powstające wibracje czy wreszcie skłonności do powstawania rys i pęknięć – informuje przedstawiciel firmy Martrans, która specjalizuje się w sprzedaży i transporcie kruszyw budowlanych.

Kruszywa budowlane są też najważniejszym materiałem używanym do ulepszania podłoża, na którym zostanie posadowiony wznoszony obiekt. Kruszywa o starannie dobranych parametrach są wykorzystywane do poprawiania nośności gruntu, a często także przy jego wymianie. Odpowiednie warstwy materiału są więc wprowadzane do podłoża w miejsce, w którym mają być wykonane fundamenty i poddawane mechanicznemu zagęszczaniu, co sprawia, że zmniejsza się ilość pustek powietrznych między poszczególnymi ziarnami, zwiększając stabilność i niwelując efekt osiadania. Kruszywo jest w ten sposób używane także przy wykonywaniu wszystkich warstw konstrukcyjnych dróg – wzmacnia się nim grunt rodzimy, wykonuje z niego podbudowę, a często także warstwę wiążącą. W podobnej roli kruszywo stosuje się przy budowie wszelkich ciągów komunikacyjnych – miejsc parkingowych, placów, chodników, a nawet ścieżek ogrodowych wykładanych kamieniem czy kostką brukową.

Kruszywo budowlane jest niezbędne podczas wykonywania robót ziemnych, gdzie materiał o starannie dobranym uziarnieniu, czyli wielkości tworzących go elementów, jest wykorzystywany do wzmacniania poszczególnych warstw. Z kruszyw budowlanych tworzone są elementy drenaży, stosowanych zarówno w drogownictwie, jak i w budownictwie kubaturowym do odprowadzania wód gruntowych z terenu inwestycji. Kruszywa są używane jako podsypka przy budowie wszelkiego rodzaju infrastruktury. Na jego warstwach układane są rury wodociągowe i kanalizacyjne, a także gazowe, czy też kable elektryczne, jak również elementy kanalizacji burzowej lub odwodnień. Kruszywo jest niezbędne w kolejnictwie, ponieważ tworzy warstwy, na których umieszczane są podkłady i zabezpiecza je przed erozją i wymywaniem przez wodę opadową. Kruszywa są też ważnym materiałem w budownictwie hydrotechnicznym, np. do umacniania brzegów rzek oraz budowy przystani lub obiektów regulacyjnych.

Jakie są najważniejsze parametry kruszyw budowlanych?

Kruszywa budowlane są oferowane w wielu rodzajach o rozmaitym przeznaczeniu. Podstawowe rozróżnienie to podział na kruszywa sztuczne, odpadowe i kruszywa mineralne, czyli powstające z naturalnych skał i minerałów takich jak m.in. kwarc, będący najważniejszym składnikiem piasków budowlanych, bazalt i granit, z których po odpowiednim rozdrobnieniu, czyli tzw. łamaniu albo kruszeniu, powstają kruszywa dla drogownictwa czy wszelkiego rodzaju wapienie, w wielu przypadkach chętnie używane także jako żwiry ogrodowe. Kruszywa o pochodzeniu sztucznym, które powstają w wyniku obróbki różnych surowców naturalnych np. gliny – tak wytwarzany jest m.in. popularny keramzyt, są wykorzystywane równie chętnie zarówno przy budowie dróg, jak i ulepszaniu podłoża. Szeroko używa się również wielu kruszyw odpadowych, pozyskiwanych po obróbce materiałów w postaci żużli czy innych pozostałości z przemysłu hutniczego i wydobywczego. Coraz częściej kruszywa pochodzą także z recyklingu materiałów budowlanych.

Jednym z podstawowych parametrów kruszyw jest ich uziarnienie, które pozwala zaliczać je do odpowiednich frakcji. Za kruszywa drobne uważa się takie, których rozmiar ziaren ustalany przy przesiewaniu materiału przez oczka sit o odpowiedniej wielkości wynosi do 4 mm. W przedziale do 2 mm są to piaski (zwykłe, łamane lub kruszone), a do 4 mm – żwiry, grysy lub miał. Kruszywa grube to bardziej zróżnicowana kategoria obejmująca kilka frakcji mieszczących się w przedziałach 4–8 mm, 8–16 mm, 16–31,5 mm, 31,5–63 mm. Wśród kruszyw grubych znajdą się żwiry, pospółki, grysy, klińce i tłuczeń. W największej frakcji kruszyw bardzo grubych uziarnienie to od 63 do 250 mm – w tej kategorii znajdują się otoczaki oraz kamień naturalny. Niektóre rodzaje kruszyw budowlanych obejmują materiały o różnym uziarnieniu – będzie tak choćby w przypadku tzw. niesortu, w którym mogą się znaleźć kruszywa o wielkości do 63 mm, jednak często parametry niesortu mogą być także zawężone.

Istotnymi cechami kruszywa poza jego pochodzeniem i frakcją są także cechy fizyczno-chemiczne. Ważna będzie ścieralność kruszywa – zwłaszcza jeśli jest ono przeznaczone dla drogownictwa, nasiąkliwość oraz związana z nim mrozoodporności, które wynikają z porowatości materiału i pokazują tendencję do wchłaniania wody oraz ulegania zniszczeniu w wyniku następujących po sobie cykli zamarzania i rozmarzania. Jeżeli chodzi o skład chemiczny, to znaczenie ma m.in. zawartość związków siarki, a zatem tzw. kwasowość kruszywa, szczególnie gdy kruszywo ma być użyte do produkcji betonu, czy reaktywność alkaliczna. Liczyć się będzie także kształt ziaren, który ma duże znaczenie przy zagęszczaniu kruszywa i im jest on bardziej nieregularny, tym lepsze rezultaty, a zatem i większą trwałość podłoża czy materiału można będzie uzyskać. W niektórych przypadkach np. przy produkcji betonu architektonicznego bardziej pożądane mogą być jednak ziarna o kształtach w większym stopniu wygładzonych. Dokładne parametry kruszyw są zawsze ustalane przez projektanta konkretnego elementu lub całej budowli, materiał musi więc spełniać przedstawione przez niego wymagania.